سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور

سال‌هاست پدیده‌ای در کشور به ویژه قم به راه افتاده که گرچه سرعت عمل و ضربات آن همانند ویروس کرونا آنی و فوری نیست اما در دراز مدت می‌تواند بلایی که کرونا بر سر مردم وارد می‌کند را وارد سازد؛ پدیده‌ای به نام ریزگردها.

به گزارش روابط عمومی اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان قم، مهمان ناخوانده‌ای است که نه دیده می‌شود و نه کسی دوست دارد به دیارشان برود. اما سرانجام از سوی دیار چشم بادامی‌ها آمد و کشور را درگیر کرد.

کرونا، ویروس پیشرفته و جدیدترین ورژن آنفولانزا، شهرهای مختلف ایران را با سرعت درنوردید تا آژیر خطر به صدادرآید و مردم به پناهگاه مطمئن یعنی خانه سنگر بگیرند.

با آمدن کرونا یا همان کووید 19 رنگ و بو و چهره جامعه متفاوت شد. مدارس و ادارات تعطیل، خیابان‌ها خلوت شدند، ماسک بر صورت‌ها و دستکش بر دست‌ها نقش بست.

نوروز که باستانی‌ترین عید ایرانیان است امسال نه روبوسی و دید و بازدید به خود دید و نه سفرهایی که به برنامه اصلی شهروندان مبدل شده بود. بیشتر مردم ترجیح دادند در خانه‌های خود در قرنطینه بمانند تا اینکه سفر و عید دیدنی را همانند گذشته دنبال کرده و در بازگشت به خانه این ویروس منحوس را با خود به همراه بیاورند.

کرونا یک بیماری تنفسی است بنابراین ریه‌ها را بیش از سایر اعضای بدن مورد هدف قرار می‌دهد. ایجاد اختلال در ریه‌ها سبب می‌شود انتقال اکسیژن از هوا به خون با مشکل مواجه شود و در این صورت است که نفس مبتلا به شماره افتاده و احساس خفگی شدیدی می‌کند.

سرفه‌های شدیدی ناشی از اختلال در فعالیت ریه‌ها هم از پیامدهای کرونا است که گاهی این خفگی و سرفه به حدی می‌رسد که تنفس برای انسان غیرممکن شده و نفس آخر را به سختی می‌کشد و دیگر نمی‌کشد... .

این وضع حال و روز فعلی ایران و بسیاری از کشورهای جهان است که با تدابیر شدید بهداشتی می‌خواهند جامعه را از لوث چنین ویروسی که نفس را به شماره می‌اندازد، پاکسازی کند.

اما آیا فقط کرونا است که نفس‌های مردم و جامعه را به شماره انداخته و ریه‌های شهروندان را از کار می‌اندازد؟ آیا پیش از کرونا و پس از آن دیگر مشکلی وجود ندارد که نفس کشیدن را برای مردم سخت کند؟

به طور یقین پاسخ منفی است و سال‌هاست پدیده‌ای در کشور به ویژه قم به راه افتاده که گرچه سرعت عمل و ضربات آن همانند ویروس کرونا آنی و فوری نیست اما در دراز مدت می‌تواند بلایی که کرونا بر سر مردم وارد می‌کند را وارد سازد؛ پدیده‌ای به نام ریزگردها.

بیماری‌های دستگاه تنفسی، عفونت گوش میانی، انسداد دستگاه تنفسی، سرطان ریه، بیماری‌های قلبی و عروقی و عفونت حاد دستگاه تنفسی و بروز حساسیت‌ها و آلرژی‌های فراوان در بدن از جمله تاثیرات ریزگردها بر روی سلامت انسان است، علائمی بسیار نزدیک و حتی شدیدتر از کرونا.

افراد مسن و افراد داری بیماری‌های زمینه‌ای مانند بیماری‌های قلبی و عروقی، بیماری‌های ریوی و آلرژی بیش از دیگران در معرض خطر این ریزگردها هستند. 

همانگونه که مشاهده می‌کنید شباهت بسیاری میان اثرات کرونا و ریزگردها بر سلامتی جسم و جان انسان وجود دارد اما چه می شود که کرونا آژیر قرمز را به صدا درآمده و همه را به سوی پناهگاه سوق می‌دهد اما هیچ واکنشی نسبت به ریزگردها انجام نمی شود؟

از ریزگردها به عنوان پدیدهای اتمسفریک و مجموعه‌ای از گرد و غبار، دود و دیگر ذره‌های خشک معلق در هوا یاد می‌شود که به کدر شدن آسمان می‌انجامد. دلایل متفاوتی برای بروز این پدیده ذکر کرده‌اند همانند سدسازی، خشک شدن تالاب‌ها و  گسترش بیابان‌ها.

بی‌مهری انسان به طبیعت سبب شده که سال‌هاست ریزگردها به عنوان مهمان ناخوانده در کشور ما جولان دهد که قم از این مساله مستثنی نبوده و شاهد جولان گرد و غبارهای ریزی هستیم که به صورت تدریجی وارد ریه‌ها شده و نفس‌ها را به شماره می‌اندازد.

گرچه معرفی قم به عنوان منبع کرونا در کشور با واکنش‌های مختلفی روبرو شد و سرانجام مسئولان اذعان داشتند که قم بهای شجاعت خود را در اعلام وجود کرونا پرداخت می‌کند اما در اینکه این استان از کانون‌های مهم تولد ریزگرد است، هیچ شکی وجود ندارد.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان قم در این باره می‌گوید: قم یکی از کانون های‌مهم در تولید گرد و غبار و ریزگرد در سطح کشور است و می‌تواند تهدیدی برای استان‌های هم‌جوار و 25 درصد از جمعیت کشور باشد.

بر اساس آمار ارائه شده از سوی سید محمدتقی سجادی، در گذشته روزهای گرد و غباری در قم در طول سال کمتر از 10 روز بود اما در چند سال اخیر به بیش از 105 روز افزایش یافته است.

و این یعنی جولان ریزگردها در نزدیک به یک سوم سال در آسمان قم و نفس کشیدن شهروندان قمی از هوایی که ذرات گردوغبار را به درون ریه‌ها سوق می دهد تا فرآیند دم و بازدم ، به سختی صورت گیرد.

سجادی ادامه می‌دهد: به استناد سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان هواشناسی  بزرگترین کانون گردوغبار کشور در شرق قم واقع شده است که البته یک بخش از سر منشا آن در تماس با شمال استان اصفهان و منطقه کاشان و آران بیدگل و بخش دیگر مربوط به جنوب غرب استان سمنان است.

سازمان زمین شناسی کشور نیز بر این ادعا صحه می‌گذارد و بر این باور است که از سال ۸۸ پدیده ریزگرد در استان قم دیده شد و از سال ۹۲ به یکی از منابع اصلی تولید ریزگرد کشور تبدیل شده است.

ریزگردهای قم تهدیدی برای پروژه‌های ملی هستند. این جمله را صادق آبروش مسئول اداره بیابان اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان قم می‌گوید تا نشان دهد این بحران فقط مختص به قم نیست بلکه بر سایر استان‌ها و حتی پروژه‌های ملی نیز تاثیرگذار است.

خطر ریزگردها بسیار جدی است. کرونا به عنوان ویروسی که یکباره وارد کشور شد توانست کشور را به سمت تعطیلی بکشاند به گونه‌ای که فعالیت‌های اقتصادی را فلج و محدودیت‌های بسیار زیادی بر فعالیت‌های مردم وارد کرد.

قرنطنیه و خانه‌نشینی یکی از بزرگترین پیامدهای شیوع این ویروس در جامعه بود به گونه‌ای که بسیاری از مردم ترجیح دادند در خانه بمانند تا از ابتلا به این بیماری در امان بمانند.

این در حالی است که ریزگردها در بسیاری از روزهای سال در فضا جولان می‌دهد بدون توجه به اینکه پیامدهای بسیار سنگین و جبران ناپذیری بر سلامت مردم به همراه دارد.

این پدیده روز به روز در حال افزایش است و همانگونه که مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان قم گفت روزهای ریزگردی در استان قم از 10 روز به 105 روز رسیده است؛ یعنی افزایش بیش از 10 برابری روزهای ناسالم را شاهد هستیم.

«هوای قم در وضع ناسالم برای گروه‌های حساس قرار دارد. مبتلا به بیماری‌های قلبی، ریوی، سالمندان و کودکان باید فعالیت‌های طولانی یا سنگین در خارج از منزل را کاهش دهند».

این پیامی است که چندین بار در طول سال با آن روبرو شده و تلاش می‌کنیم خود و خانواده‌مان را از حضور در چنین فضای ناسالمی دور نگه داریم.

در صورت ادامه روند کنونی، این هوا نه فقط برای گروه‌های حساس بلکه برای همه افراد جامعه به معضلی بزرگ مبدل شده و نفس کشیدن از این هوا برای همه افراد خطرناک خواهد بود.

کرونا ویروس خطرناکی بود که مردم برای در امان ماندن از آن مجبور شدند در خانه بمانند، ریزگردها نیز خطری است که در صورت بی‌توجهی به آن ممکن است همان بلایی را سر شهروندان بیاورد که کرونا آورد و شاید این بلا شدیدتر هم باشد.

برای دور ماندن از کرونا رعایت مسائل بهداشتی و ماندن در خانه تأکید شده است؛ برای نجات از ریزگردها هم اقداماتی لازم است که هم مسئولان و هم مردم باید به آنها توجه داشته باشند.

اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان قم با آگاهی نسبت به خطر این پدیده، سالهاست کمر همت بسته تا قم را از بروز فاجعه نجات دهد.

عملیات مبارزه با بیابان زدایی به صورت سالانه بین 200 تا 300 هکتار، کاشت درختچه های بیابانی نظیر گیاه تاغ که تاکنون به بیش از 5 هزار هکتار رسیده است، تثبیت شن‌های روان به وسیله مالچ پاشی، نهال کاری و ... بخشی از فعالیت این اداره است.

اما در آن سو مشکلاتی وجود دارد که در برابر اقدامات بیابان زدایی ایستادگی می کند.

دشت مسیله یک عرصه صد هزار هکتاری در شرق شهرستان قم است که در گذشته‌ای نه چندان دور دارای مراتعی مرغوب بوده و دام سنگین آنجا چرا می‌کرد که اکنون بدلیل خشکسالی شرایط اقلیمی آن تغییر یافته و مراتع درجه یک به سمت تخریب و بیابانی شدن پیش رفته است.

آورد رودخانه‌های قم‌رود که از ارتفاعات گلپایگان و خوانسار به سمت قم سرازیر می‌شود و رودخانه قره‌چای که از ارتفاعات همدان و شمال ساوه سرچشمه می‌گیرد در گذشته 1.2میلیارد متر مکعب آب را وارد این دو رودخانه می‌کرد و از سویی 450 میلیون متر مکعب آب فقط از رودخانه قمرود وارد دشت مسیله قم می‌شد که در حال حاضر هیچ آبی در این رودخانه‌ها و دشت در جریان نیست.

گسترش طرح‌های عمرانی نیز از مشکلاتی است که قم با توجه به نزدیک بودن به پایتخت با آن روبروست که منابع طبیعی را در معرض خطر قرار می‌دهد. اصرار به اکتشاف معادن در منابع طبیعی نیز مشکلی دیگر است و توسعه راه‌ها و جاده‌ها، احداث بزرگراه، انتقال لوله‌های سراسری گاز، آب ، نفت و فیبر نوری هم که اکوسیستم قم را مورد تاثیر قرار داده است.

از سوی دیگر، تیشه قاچاقچیان بر ریشه گیاه تاغ و چرای حیوانات و مخالفت اهالی با مالچ پاشی و همچنین باورهای غلط در این زمینه از مشکلاتی است، که اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان با آن روبروست و پا بر روی گلو گذاشته تا افزایش ریزگردها و خس خس نفس‌ها را به همراه داشته باشد.

نجات قم از این پدیده بحران‌آمیز به عزمی ملی و همگانی نیاز دارد. همگان از مسئولان کشوری و استانی گرفته تا شهروندان باید در این زمینه نقش آفرینی کنند تا از بروز فاجعه جلوگیری کنند.

بیماری کرونا با این عزم ملی و همکاری همگانی به سوی کنترل و پایان گام برمی‌دارد و اگر بخواهیم خطر ریزگردها را از کشور و استان دور سازیم باید دست بکار شده و پیش از به صدا درآمدن آژیر خطر و توصیه به خانه‌نشینی نسبت به رفع آن تلاش کنیم.

انتهای پیام/