سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور

به جز گیاهان دارویی که در مزارع کشت می‌شود، بخش بزرگ‌تری از این گیاهان از کشتزارهای طبیعی مناطق مختلف کشور برداشت می‌شود. برداشت مستقیم گیاهان دارویی از طبیعت از دیرباز به‌عنوان یک شغل موقت به‌ویژه در فصل بهار درآمد روستاییان را تامین می‌کرده است.

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی سازمان جنگل ها و مراتع به نقل از سلامت نیوز- با این حال اقبال به مصرف این گیاهان در سال‌های گذشته چالش ویژه خود را به‌دنبال داشته و موجب شده است بعضی از این گیاهان در خطر نابودی قرار گیرند.همین موضوع موجب شده است بخشی از فعالیت‌ اداره‌های منابع طبیعی استان‌ها و بهره‌برداران گیاهان به واکاری بذر گیاهان دارویی در کشتزارهای طبیعی اختصاص یابد؛ کاری که در «پویش ملی ایران سبز» برای اراضی غرب کشور اجرا شد. 8423گونه گیاهی در کشور شناخته شده که از این تعداد 2300گونه دارویی است.

1780 گونه گیاه دارویی در این مراتع رشد می‌کند که ویژه ایران است و به همین دلیل ارزش اقتصادی زیاد و امکان ارزآوری برای کشور دارد. حفظ و دوباره کاشتن این‌گونه‌ها فقط یک فعالیت زیست‌محیطی نیست، بلکه نمونه‌ای از پیوند محیط‌زیست با مشاغل بومی است و می‌تواند ضامن حفظ این مشاغل باشد.

یک میلیون خانوار، بهره‌بردار گیاهان دارویی

طبیعت برای کسب درآمد نیست و حفاظت از آن باید فقط به ‌منظور پاسداشت‌اش انجام شود. با این حال بهره‌برداری از منابع طبیعی همیشه اتفاق افتاده است، اما چه بهتر که بهره‌برداران خود به حفظ این میراث کمک کنند؛ اقدامی که مدیرکل دفتر امور مراتع سازمان جنگل‌ها درباره حفظ و توسعه اراضی طبیعی گیاهان دارویی به آن اشاره می‌کند می‌گوید: طبق بند « ژ» ماده38 برنامه ششم توسعه قرار بود احیا و بذرپاشی گیاهان دارویی در 250هزار هکتار انجام شود، اما این برنامه در 5سال گذشته در 298هزارهکتار از اراضی طبیعی انجام شد که 48هزارهکتار بیش از میزان مصوب است.ترحم بهزاد با بیان اینکه پیش‎بینی شده است امسال احیا و بذرپاشی گیاهان دارویی در 120هزار هکتار انجام شود، می‎افزاید: برای هر استان سطح مشخصی تعیین شده است که باید تا پایان سال اجرا کنند.

وی درباره طرح‌های بهره‎برداری نیز توضیح می‌دهد:‌ در مجموع 1138طرح‎ بهره‌برداری و تلفیقی گیاهان دارویی در 5میلیون‌و123هزار و 561هکتار از اراضی طبیعی در دست اجراست که از این میزان احیا و توسعه در 2میلیون و 357هزار هکتار انجام می‌شود. میزان بهره‌برداری گیاهان دارویی از عرصه‌های طبیعی کل کشور از ابتدای آغاز برنامه ششم توسعه 7807تن بود که از این میزان 5200تن گیاه دارویی صادر شد و 2607تن هم به مصرف داخلی اختصاص پیدا کرد.

مدیرکل دفتر امور مراتع سازمان جنگل‌ها کتیرا، آنغوزه تلخ و شیرین، باریجه، وشا، ریواس، آویشن، قارچ، سقز و کاپاریس را بیشترین گیاهان دارویی کشور معرفی ‌می‌کند و می‌گوید: احیا و بذرپاشی مجدد گیاهان دارویی در عرصه‌های طبیعی که از آنها بهره‎برداری صورت می‌گیرد جزو وظایف استان‌هاست و هر سال اجرا می‌شود.
بهزاد با بیان اینکه وسعت کل مراتع کشور 84.8میلیون هکتار است، ادامه می‎دهد: از این میزان بیش از 80میلیون هکتار ممیزی شده است و حدود یک میلیون خانوار اجازه دارند از این اراضی طبیعی بهره‌برداری کنند. براساس تبصره یک ماده3و تبصره یک ماده47قانون حفاظت و بهره‌برداری از منابع طبیعی باید بهره‎برداران ذیصلاح را شناسایی کنیم و هرگونه بهره‌برداری باید زیرنظر منابع طبیعی باشد.

اهمیت بذرپاشی و احیا

مدیرکل دفتر امور مراتع سازمان جنگل‌ها درباره حفظ و توسعه اراضی طبیعی گیاهان دارویی توسعه اراضی طبیعی به واسطه بذرپاشی را مهم‌ ارزیابی می‌کند و می‎گوید: توسعه عرصه‌های گیاهان دارویی بومی در برنامه اقتصاد مقاومتی و در سند ملی گیاهان دارویی یکی از اولویت‌های ماست. اصلاح الگوی بهره‌برداری از این گیاهان هم اهمیت بسیاری دارد، زیرا موجب می‌شود حفظ و بهره‌برداری از این گونه‌ها در آینده امکان‌پذیر شود و از سوی دیگر موجب حفظ منابع خاک، افزایش پوشش گیاهی، جلوگیری از فرسایش خاک و همچنین پیشگیری از ایجاد رواناب‎ها خواهد شد که اثرات زیست‌محیطی بسیاری دارد و از حوادث طبیعی نیز جلوگیری خواهد کرد. به علاوه بهره‌‎برداری از عرصه‌هایی که برای بهره‎برداری بذرپاشی در آنها انجام می‌شود، موجب خواهد شد عرصه‌های ملی و گیاهان در خطر انقراض نیز حفظ و حراست شوند.

بهزاد با بیان اینکه بذرپاشی با تامین نیروی انسانی به راحتی قابل اجراست، می‌افزاید: برای این کار به ترکیب گیاهان منطقه و میزان بارش باران توجه می‌شود، اما خود موضوع گیاهان دارویی اگر ردیف بودجه بیشتری داشته باشد و امکانات فرآوری آن وجود داشته باشد می‌تواند موجب استفاده بهتر از این منابع طبیعی شود.